بزرگنمایی:

به گزارش تمدن لر به نقل از پایگاه خبری وسیم لرستان، امامزاده زیدبن علی(ع)، گنجینه‌ای در مرکز شهر خرم‌آباد قدمتی بیش از هزار سال دارد و بنا به شواهد تاریخی از فرزندان امام چهارم است که بنای اولیه آن سال 404 قمری به دستور بدر بن حسنویه ساخته شده و بناى کنونى مقبره مربوط به سال 1307 هجرى قمرى است.
این امامزاده علاوه بر سبقه تاریخی و دینی به عنوان پناهگاه معنوی مردم و دوستداران اهل بیت(ع) بوده و گره از کار بسیاری از حاجت‌مندان باز کرده، اما متاسفانه امروز این گره‌گشا، در گره کور بی‌توجهی و تسلسل متولیان از توسعه باز مانده و طرح توسعه آن در هیاهوی بازار دستفروشان گم شده است؛ در حالیکه در کشور حرم امامزادگان زیادی با همین شرایط در بازارهای قدیمی واقع شده که به دلیل برنامه‌ریزی درست و اهتمام ویژه مسئولان به فرصتی فرهنگی گردشگری و پایگاهی بزرگ برای تجمع مردم و برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی، مذهبی و اجتماعی تبدیل شده و از سوی دیگر سبب رونق اقتصادی آن مناطق شده است.

نمونه بارز این مدعا حرم امامزاده صالح بن موسی کاظم(ع) در بازار بزرگ تجریش تهران است. طرح توسعه امامزاده زیدبن علی(ع) از سال‌های دور به عنوان دغدغه مردم مطرح بوده و در دولت نهم در دستور کار قرار گرفت اما تاکنون به دلیل چندگانگی متولیان از توسعه بازمانده است.

طرح توسعه حرم ناتمام ماند

در این خصوص جوادکلانتری، معاون حقوقی اوقاف و امور خیریه لرستان گفت: با توجه به اینکه امامزاده زیدبن علی(ع) به عنوان مرکز ثقل فرهنگی به شمار می‌رود و مورد وثوق مردم و پناهگاه معنوی آنان محسوب می‌شود؛ هشتم شهریور 1388، صورتجلسه‌ای در چهار بند با عنوان توسعه و زیباسازی حرم مطهر تنظیم و منعقد می‌شود.

وی افزود: در بند اول این صورتجلسه که به امضای مسئولان وقت از جمله؛ نماینده ولی فقیه در استان، استاندار، معاون هماهنگی امور عمرانی، مدیران کل اوقاف و امور خیریه، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اطلاعات و دادگستری رسیده است موضوع پیگیری انتقال سند مالکیت با هماهنگی ثبت اسناد و املاک از شهرداری به نام امامزاده به اداره‌کل اوقاف مطرح شده است.

کلانتری ادامه داد: اخذ رضایت شرعی و قانونی از متصرفان و ساکنان واحدهای تجاری و مسکونی توسط اوقاف در مفاد بند دوم صورتجلسه یادشده و انتخاب مشاور، تهیه طرح مطالعاتی توسعه و بهسازی داخل و اطراف حرم با همکاری میراث فرهنگی در بند سوم آن قید شده است.

معاون حقوقی اوقاف و امور خیریه استان اظهار کرد: در بند چهارم این صورتجلسه نیز موضوع پرداخت هزینه تملیک و بازسازی حرم به سهم مساوی یک‌سوم بین استانداری، میراث فرهنگی و اوقاف آمده است.

وی گفت: پس از گذشت هفت سال از تنظیم این صورتجلسه، پیرو مکاتبه بیستم اردیبهشت 1395 شهرداری خرم‌آباد به منظور آزادسازی حریم امامزاده، در 183اُمین جلسه رسمی و عادی شورای شهر خرم‌آباد که 26 اردیبهشت ماه همان سال برگزار شد ضمن موافقت و تصویب ضرورت اجرای طرح، با توجه به اظهارات نماینده اوقاف و براساس ضوابط طرح تفصیلی، اوقاف ملزم به ایجاد فضای فرهنگی و باز در اطراف حرم شده با تاکید بر اینکه از احداث هرگونه فضای تجاری جدید خودداری کند. این مصوبه 28 اردیبهشت ماه 1395 به تایید فرمانداری خرم‌آباد رسیده و برای اجرا به اوقاف ابلاغ شده است.

کلانتری اظهار کرد: بند اول و انتقال سند که اختصاص به اوقاف داشت به طور کامل انجام و سند به نام امامزاده و مالکیت اوقاف درآمد، در خصوص بند 2 نیز اقدامات خوبی برای استیفای حقوق مالکان و متصرفان و آزادسازی صورت گرفت و در جلسه‌ای با آنان موضوع در قالب گفت‌وگو مطرح اما متاسفانه به علت عدم پذیرش، اوقاف مجبور به اقامه دعوی در دادگاه شد.

وی ادامه داد: درنهایت با رای مثبت دادگاه بدوی و تجدیدنظر و قیمت‌گذاری کارشناسیِ اعیان و حق کسب و پیشه افراد، 17 باب از املاک و مغازه‌های اطراف حرم تملک شد که به دلیل حواشی و مقاومت دیگر متصرفین و عدم همکاری مجموعه امضاکنندگان صورتجلسه، طرح ابتر ماند و رها شد. معاون حقوقی اوقاف و امور خیریه استان، تصریح کرد: متاسفانه استانداری و میراث فرهنگی در پرداخت سهم یک‌سوم خود که در مفاد بند 4 آمده کوتاهی و تاکنون هیچگونه مبلغی پرداخت نکرده‌اند. این در حالیست که در طرح توسعه حرم باید 95 مغازه تخریب ‌شود که با توجه به رویکرد مثبت رئیس کل دادگستری می‌توان به شروع مجدد آن خوش‌بین بود.

ضرورت ورود جدی دستگاه‌های اجرایی و نظارتی

مسلم رضایی‌پور، معاون بهره‌وری، اقتصاد و عمرانی اوقاف و امور خیریه لرستان نیز گفت: عدم تامین اعتبار، بازخوردهای اجتماعی و عدم همکاری دستگاه‌های اجرایی و نظارتی مانعی جدی در مسیر اجرای طرح آزادسازی و توسعه حرم امامزاده زید بن علی(ع) بوده است.

وی بیان کرد: با توجه به قرار داشتن این امامزاده در بافت تاریخی خرم‌آباد، ثبت آن در فهرست آثار ملی و واقع شدن در مسیر اجرای پروژه بافت تاریخی و فرسوده، هرگونه مرمت و توسعه مشروط به ورود و اجازه ادارات کل میراث فرهنگی و راه و شهرسازی استان است‌. با این اوصاف، اوقاف به تنهایی قادر به اجرای چنین کاری نیست و برای اجرای طرح همه متولیان از جمله؛ استانداری، معاونت هماهنگی امور عمرانی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و شهرداری و همچنین دستگاه‌های نظارتی باید به طور جدی ورود کنند تا این بنای تاریخی مذهبی در کنار سایر آثار قرار گرفته در بافت تاریخی این مسیر و به خصوص قلعه فلک‌الافلاک بتواند در رونق گردشگری، اشتغال و اقتصاد شهر مثمر ثمر واقع شود.

معاون بهره‌وری، اقتصاد و عمرانی اوقاف و امور خیریه لرستان یادآور شد: در کوتاه‌مدت برای حفظ احترام و زیباسازی اطراف امامزاده که هم‌اکنون در حلقه دستفروشان قرار گرفته است و می‌طلبد دادستان و شهرداری خرم‌آباد به موضوع ساماندهی دستفروشان و مکان‌یابی محل جدیدی برای فعالیت آنان ورود جدی داشته باشند تا کسب و کار این افراد با وقفه روبرو شود.

وی برآورد اولیه طرح آزادسازی و توسعه حرم در سال 1389 را حدود 20میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: در شرایط کنونی با احتساب میزان تورم، به رقمی چند ده برابر آن نیاز است تا طرح به سرانجام برسد و در این راستا حمایت و پیگیری ویژه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در تامین اعتبارات ضرورت دارد.

استفاده از بخش خصوصی برای طرح توسعه حرم و بازار

احمدرضا دالوند، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان در این رابطه گفت: در مجموعه مدیریت استان نسبت به آزادسازی و توسعه حرم امامزاده زید بن علی این دغدغه وجود دارد و موضوع از جوانب مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و به نظر می‌رسد در گام اول باید بخش دولتی با تزریق اعتبارات خاص به اوقاف نسبت به آزادسازی اقدام کند همچنین در گام دوم موضوع توسعه حرم و بازار اطراف آن باید از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری تجاری مشروط به حفظ بافت تاریخی و معماری متناسب با منطقه استفاده شود.

وی افزود: طرح‌های دیگری نیز برای احیای بافت‌ تاریخی این مسیر در دست بررسی است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به طرح پیاده‌راه‌سازی از خیابان حافظ تا 24متری حکیم اشاره کرد که البته این طرح با احداث و تکمیل مسیر جایگزین خیابان حافظ امکانپذیر خواهد بود.

ضرورت پیشنهاد طرح آزادسازی و توسعه حرم امامزاده در سفر دوم رئیس جمهور

عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در خصوص موقعیت امامزاده زیدبن علی(ع) با بیان اینکه بازار خرم‌آباد به عنوان شاهرگ حیات اقتصادی شهر محسوب می‌شود و با وجود این امامزاده و سایر آثار تاریخی مسیر آن از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شود و حتا می‌تواند در مسیر ثبت جهانی مورد توجه یونسکو قرار گیرد‌، افزود: بنای این امامزاده در زمان بدر بن حسنویه احداث شده که تصویر قدیمی آن در ورودی موزه مردم‌شناسی قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد موجود است علاوه بر این، مجموعه بازار قبرستانی قدیمی بوده که پیش از انقلاب تملک شده و به شکل کنونی درآمده است.

وی ادامه داد: وجود مقبره تاریخی سیدعلی بزرگ خاندان سادات جزایری، مسجد توتونچی، حمام گپ، بازار طلافروشان، کاروانسرای میرزا سید رضا، سقاخانه درب باباطاهر، یک رشته قنات قدیمی، کاروانسرای چاله، مسجد درآقا، خانه صفر دارایی و چند خانه تاریخی در بازار سبب افزایش اهمیت این منطقه شده و بر ضرورت ساماندهی آن و اجرای طرح توسعه امامزاده می‌افزاید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان تصریح کرد: با توجه به اینکه در حال حاضر ثبت جهانی قلعه فلک‌الافلاک در اولویت قرار دارد میراث فرهنگی استان هیچگونه اعتباری برای آزادسازی و توسعه امامزاده ندارد و ضرورت دارد پیشنهاد طرح آزادسازی و توسعه امامزاده زیدبن علی به عنوان یک اولویت و تنها پروژه اوقاف در سفر دوم رئیس جمهور مطرح تا این پروژه از چالش موجود خارج و احیای آن از سر گرفته شود. با توجه به رویکرد مثبت دولت به پروژه‌های فرهنگی و تاریخی، حتما نسبت به این پیشنهاد پاسخگو خواهد بود.

اوقاف پیشنهادی برای آزادسازی و توسعه امامزاده نداده است

سمانه حسن‌پور، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان با اظهار بی‌اطلاعی از صورتجلسه توسعه و زیباسازی حرم مطهر امامزاده زیدبن علی خرم‌آباد گفت: روند تامین اعتبار پروژه‌ها بن به پیشنهاد دستگاه مربوطه صورت می‌گیرد که اوقاف در این سال‌ها پیشنهادی برای طرح مذکور نداشته است.

وی با بیان اینکه پیگیر مستندات طرح در اوقاف خواهد شد، تصریح کرد: خرید و تملک حریم، مرمت و نگه‌داری امامزادگان و بقاع در قالب اعتبار سالانه اوقاف و از محل نذورات و موقوفات صورت می‌گیرد و اگر بنا باشد میراث فرهنگی به موضوع ورود کند باید از سرفصل اعتبارات احیا و مرمت اقدام نماید که با توجه به‌ تعداد زیاد بناهای تاریخی، اعتبار چشمگیری در این زمینه تعلق نمی‌گیرد.

حسن‌پور نسبت به پیگیری طرح توسعه و زیباسازی حرم مطهر امامزاده زیدبن علی خرم‌آباد قول مساعد داد.

زیباسازی و توسعه حرم امامزاده و بازار خرم‌آباد فقط با اعتبارات دولتی امکان‌پذیر است

یک کارشناس و پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی در این رابطه با رد نسخه ورود بخش خصوصی گفت: در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 خورشیدی گروهی از پژوهشگران معماری و شهرسازی اروپا تحت عنوان اِربینَت، در مطالعات خود 16 شهر جهان را به عنوان شهرهای گردشگری انتخاب کردند که خرم‌آباد نیز جزو چهار شهر آسیایی انتخابی این گروه بود.

وی افزود: در بازدید این گروه که به دعوت اتاق بازرگانی اتفاق افتاد با همکاری پژوهشگران و کارشناسان معماری و شهرسازی استان مطالعاتی انجام شد که وجود عناصر فرهنگی و مولفه‌های زیست تاریخی از دلایل این انتخاب بود و در این مطالعات بازار خرم‌آباد به عنوان منطقه مطالعاتی و اجرایی مورد توجه قرار گرفت اما به دلیل وجود یکسری موانع به نتیجه نرسید که درصورت ادامه کار می‌توانست در توسعه این منطقه موثر واقع شود.

این پژوهشگر معماری و مدیریت شهری خاطرنشان کرد: مداخله در طرح توسعه و زیباسازی بازار خرم‌آباد باید بر مبنای نگاه ویژه به مولفه‌های فرهنگی و ابنیه تاریخی مسیر نظیر امامزاده زیدبن علی، بازار طلافروشان، خانه‌های تاریخی، حمام گپ، حوزه علمیه کمالیه و ... باشد که متاسفانه از سال 1300 معماری و شهرسازی تاریخی در سایه ظهور مکاتب شهرسازیِ بلدوزر مآب با عنوان توسعه، میراث کهن را تخریب و شهرها را از نو بنا کرد با همین رویکرد در دوره پهلوی بخشی از قلعه فلک‌الافلاک نیز جداسازی و باعث به هم خوردن زیست شهری شد.

این کارشناس و پژوهشگر معماری و شهرسازی افزود: با رویکرد مدرنیته، توسعه شهرها با مدل هندسی خاصی تغییر یافت که خیابان‌های عریض و ساختمان‌های مدرن نامتناسب با فضای فرهنگی و معماری تاریخی در آن مورد توجه بود.

وی گفت: بازار خرم‌آباد به دلیل پویایی و همچنین وجود پایگاه معنوی مردم که همان امامزاده زیدبن علی است پناهگاهی برای شهروندان و فرار از زندگی روزمره محسوب می‌شود و اقتصاد، فرهنگ و تاریخ در آنجا کاملا ملموس است. خوشبختانه علیرغم همه کم‌توجهی‌‌ها، پویایی و سرزندگی در بافت تاریخی اطراف امامزاده زیدبن علی و بازار خرم‌آباد حفظ شده و به حاشیه نرفته است از این‌رو هر دستگاهی و مجموعه‌ای به دنبال طرح توسعه این منطقه باشد باید حتما با رویکرد حفظ زیست تاریخی و فرهنگی اقدام کند.

این پژوهشگر و استاد معماری و شهرسازی با بیان اینکه در گذشته وجود همین امامزادگان و پدیده‌های مذهبی مشابه در شکل‌گیری شهرها نقش موثری داشته است، اظهار کرد: متاسفانه در دهه‌های اخیر نقش معنوی و روانشناسی این امامزاده به عنوان یک ظرفیت مهم نادیده گرفته شده و شاید به دلایل ضعف متولیان در ترویج فرهنگ دینی به نحو شایسته‌ای از این ظرفیت بهره‌گیری نشده است.

وی گفت: طرح توسعه بازار خرم‌آباد با تاکید بر حفظ بافت تاریخی آن سال 1384 توسط مشاور «فرنهاد» تهیه اما متاسفانه تاکنون اجرایی نشده که علت‌یابی این موضوع نیازمند بررسی و ورود جدی مسئولان است.

این کارشناس و پژوهشگر معماری و شهرسازی تصریح کرد: هر طرحی در این منطقه باید با حفظ ماهیت تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی آن تهیه و پیاده شود‌ و ورود سرمایه‌گذار با این شرایط به دلیل عدم توجیه اقتصادی قطعا ممکن نیست و با محدودیت‌هایی که در این بافت تاریخی وجود دارد هیچ بخش خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری نخواهد شد پس تنها گزینه برای توسعه و زیباسازی این منطقه و احیای ظرفیت اقتصادی و فرهنگی آن ورود جدی دولت است.

به گزارش خورشیدجانان، امامزاده زید بن علی به خاطر واقع شدن در یک پهنه تاریخی می‌تواند به ظرفیتی بی‌بدیل در حوزه گردشگری و اقتصاد استان تبدیل شود اما طرح آزادسازی و توسعه آن همیشه در میان انبوه مطالبات و کم‌توجهی‌ها به فراموشی سپرده می‌شود. از این رو به نظر می‌رسد توسعه و زیباسازی بازار خرم‌آباد و آزادسازی و توسعه حرم امامزاده زیدبن علی باید به عنوان یک مطالبه جدی از سوی مسئولان استان در سفر دوم هیات دولت در قالب طرحی پیشنهادی مطرح شود تا شاید طلسم توسعه‌نیافتگی و اقتصادی این شهر تاریخی شکسته و شاهد رونق گردشگری، اقتصادی و فرهنگی این منطقه باشیم‌.

گزارش: سعیده خورشیدوند